Brasschaat zelfstandig

In het prachtige boek ‘Brasschaat van heidegrond tot parkgemeente’ lezen we het spannende verhaal van Joannes Baptista Aerden, geboren in 1774, gestorven in 1829. Hij was ingezete in Brasschaat en gedurende vijf jaren burgemeester van de gemeente, die wel op papier maar niet in werkelijkheid bestond.

JB Aerden is de centrale figuur, de regisseur, de leider die diplomatisch zijn doel nastreefde: een vrij en onafhankelijk Brasschaat. Enkele historische documenten, waaronder een Brasschaatse petitie en de beslissingen van Koning Willem I, zijn de bewijzen dat er een bitsige strijd was tussen het gehucht Brasschaat en de moedergemeente Ekeren. De inzet was groot: de ontvoogding met vele voordelen; voor Ekeren het behoud van zijn grondgebied en de inkomsten.

Begin 19e eeuw telt Brasschaat 1800 inwoners in 400 woningen op een totaal van 4500 inwoners voor heel Ekeren. De voornaamste wegen liggen er. ‘De baen naar Breda’, de baen naar Calmpthout. De belangrijkste verbinding tussen het dorp Ekeren en het gehucht Brasschaat gebeurt via de steenweg van de Donk, Hoge en Lage Kaart en de weg naar Mishagen. De internationale politieke beslissingen na Waterlo hebben het lot in 1815 van Belgie verbonden aan Nederland. Hiervan zal Brasschaat genieten door zijn strategische ligging aan de Bredabaan.

JB Aerden is uitzonderlijk goed geplaatst om de situatie te overzien. Hij is een man van aanzien, uitbater van de herberg en diligence halte ‘De Zwaen’. Aan weerskanten van de Bredabaan strekken zijn bezittingen zich uit: aan de ene kant de grote herberg, aan de overzijde de stallingen. De Zwaen is een druk bezochte herberg en de hartenklop van het dorp. Tussen pot en pint worden plannen gesmeed.

Joannes Baptista is ook raadslid en schepen in Ekeren. 1815 geeft nieuwe mogelijkheden. De Nederlanders zijn Brasschaat genegen. Aerden zet alles op één kaart. Hij neemt ontslag als schepen in Ekeren en geeft concrete vorm aan de afscheidsbeweging. 28 november 1817 wordt een zorgvuldig opgestelde brief met meer dan 100 handtekeningen naar de Gedeputeerde Staten van de provincie verzonden. Op 4 november 1823 verschijnt in ‘s-Gravenhage het voor Brasschaat zo belangrijke koninklijk besluit... dat het Dorp Brasschaat van de Gemeente Eeckeren, wordt afgescheiden en tot een afzonderlijke gemeente wordt verklaard... was getekend WILLEM.

Voor Brasschaat ontstaat een gekke situatie. De nieuwe gemeente bestaat wel op papier maar niet in werkelijkheid. JB Aerden wordt bij KB van 20 mei 1824 als eerste burgemeester benoemd. Op 1 januari 1830 wordt Brasschaat een zelfstandige gemeente. JB Aerden heeft de inspanning van zijn werk niet meer meegemaakt. Hij sterft op 2 februari 1829.

Men had Joannes Baptista Aerden wel een meer passende hulde mogen brengen. De herberg “de Zwaen” is afgebroken en er rest alleen nog de “Aerdenlei” als laatste herinnering aan de allereerste burgemeester van Brasschaat.

Lutgart Smekens